ماده‌ی ١٤٠ و هه‌ڵوێستی سه‌ركرده‌كانی كورد: ئايا له ئه‌نجامدا كورد براوه ده‌بێ وه‌يان دۆڕاو؟
ئاوێنه، ژماره ٦٨، ڕۆژی ٨ی مايۆی ٢٠٠٧
به هۆی چه‌سپانی ماده‌ی ١٤٠ له ده‌ستووری هه‌ميشه‌يی عيراق، چه‌نگی كورد له كه‌ركوك گير بووه، و هيچ لايه‌نێك توانای لێستاندنی نه‌ماوه، مه‌گه‌ر كورد خۆی چه‌نگی خاو بكاته‌وه و به‌ڕه‌ڵڵای بكات. واته، له پاڕانه‌وه و فشار و ههڕهشه زياتر، بێگانه و دوژمنه‌كان چێ تريان له‌به‌ر ده‌ست نه‌ماوه. بۆيه‌ش، هه‌ڵوێستی سه‌ركرده‌كانی كورد له هی هه‌موو لايه‌ك گرنگتره. ئه‌گه‌ر خۆڕاگر و سووڕبن له سه‌ر پياده كردنی ده‌ستوور، ئه‌وا مه‌وقيعی سياسی و ئه‌خلاقی و قانونیان زۆر به‌هێزده‌‌بێ، هه‌تا ئه‌گه‌ر به ناواقيعي له‌قه‌له‌م بدرێن، وه‌يان به جۆشده‌ری ئاگری براكوژی تاوانبار بكرێن. سوڕبوون له‌سه‌رپياده‌كردنی ده‌ستورێكی هه‌ميشه‌يی، كه له ڕيفه‌راندۆمێكی ديموكراسی ئازاد دا عيراقيه‌كان ده‌نگيان بۆ داوه، و ئهمهريكا و هاوپه‌يمانه‌كانی ئيعتيرافيان پێ كردوه، كه‌مترين داواكاريه كه كورد پێی ڕازی بێ. هه‌رلايه‌نێك داوای ده‌ستێوه‌ردانی پڕۆسه‌ی ده‌ستوری بكات ده‌بێ له‌و چاكتر و زياتری پێ بێ بۆ كورد، ده‌‌نا مه‌وقيعی سياسی و ئه‌خلاقی لاوازی ده‌بێ. بۆيه‌ش سه‌ركرده‌كانی كورد ده‌توانن داواكاريه‌كانی بيگانه و قه‌يرانی ئێستايان بكه‌نه فرسه‌تێك بۆ ده‌ستكه‌وتی مه‌زنتری ميژوويی.
ڕاسته، ده‌ستور نوسراوه‌يه و پڕۆسه‌كه ئاشكرايه، به‌ڵام هيچ پڕۆسه‌يه‌ك له سياسه‌تدا ڕاسته‌وخۆ و ئاسان نيه، به تايبه‌تی له گێژاوكی ئيمڕۆی عيراقدا. واته، ئه‌گه‌ر كورد هيمه‌ت نه‌كات و هه‌رخۆی كاره‌كان ئه‌نجام نه‌دات، ئه‌وا كه‌س نيه بۆی بكات. له‌وه‌ته‌ی هه‌لبژاردنی ساڵی ٢٠٠٥ ئه‌نجام دراوه، كورد بۆته زۆرينه‌ی كه‌ركوك و ئه‌گه‌ر ڕيفه‌راندۆم بكرێ (پێش يان پاش ئاساييكردنه‌وه) ده‌يباته‌وه. له دوای ڕوخانی ڕژێمی سه‌دام، چه‌ندين له كورده كه‌ركوكيه چه‌كداره‌كان، به‌بێ چاوه‌ڕێی بيروكراسيه‌تی ده‌وڵه‌ت، چونه سه‌ر ڕۆحی داگيركه‌رانی ماڵه‌كانيان و به بێ قڕه‌قڕ مولكه‌كانيان لێ سه‌ندنه‌وه. كوردی كه‌ركوك، به پاڵپشتی پارتی و يه‌كێتی، له زووه‌وه بونه باڵا ده‌ستی شاره‌كه. دياره كه ئه‌وه بايی ئه‌وه‌نده ژيانی عه‌ره‌بی هاورده‌ی تاڵ كردوه كه زياتر له سه‌د هه‌زار له‌وانه شاره‌كه‌يان به‌جێ هێشتوه، بێجگه له‌وانه‌ی ڕوویان له هه‌نده‌ران كردوه. هاوكات، به هاندانی سياسی و دارايی حيزبه‌كان، ٢٥٠ هه‌تا ۳٥٠ هه‌زار كوردی كه‌ركوك گه‌ڕانه‌وه ناو شاره‌كه به‌ر له هه‌ڵبژاردنه‌كانی ٢٠٠٥. ئه‌وانه‌و حه‌فتا هه‌زار كه‌سی به ڕه‌گه‌ز كه‌ركوكی دانيشوی شاره‌كانی تری كوردستان، مافی ده‌نگدانيان بۆ شاره‌وانی كه‌ركوك پێدرا. ئيتر ڕێژه‌ی كورد له دوا هه‌ڵبژاردنی كه‌ركوك گه‌يشته ٥۹ له سه‌د، و شوناسنامه‌ی كوردێتی كه‌ركوك مسۆگه‌ر بوه‌‌وه.
ئه‌مه‌ريكيه‌كان به نهێنی پێشنيازیان كردوه كه ئه‌گه‌ر كورد ده‌ست له كه‌ركوك هه‌ڵبگرێ، ئه‌وا له پاداشتدا بنكه‌يه‌كی سه‌ربازی ئه‌مه‌ريكی له كوردستان داده‌نێن. دياره كه ئه‌وان سه‌ركرده‌كانی كورد به خاوپێچراوه و (ساذج) داده‌نێن، وه دياره ئه‌و جۆره سه‌ركردانه‌ی كورديش كه به‌وه هه‌ڵده‌خه‌له‌تێن، خاو پێيچراوه‌ن. ئه‌گه‌ر ئهمهريكا بيه‌وێ يان نه‌يه‌وێ ئاسايشی كوردستان بپارێزی، ئه‌وا به بوون و نه‌بوونی ئه‌و جۆره بنكه سه‌ربازيه له‌ناو خاكی كوردستاندا هه‌ڵوێستی ناگۆڕێ. ئهمهريكا هه‌رخۆی ده‌مێكه ده‌يه‌وێ ئه‌و جۆره بنكه‌يه له ناوچه‌ی قه‌ره‌داغ بۆ خاتری پاراستنی به‌رژه‌وه‌نديه‌كانی دابنێ. به‌ڵام دياره ئێستا ده‌يه‌وێ ئه‌وه به نرخێكی به‌رز به كورد و دراوسێكانی بفرۆشێ، وه‌ك بڵێی بۆ به‌رژه‌وه‌ندی گشتيه. بێ گومان، ئه‌و جۆره بنكه سه‌ربازيه سوودی بێ پايانی بۆ كورد ده‌بێ و ڕهنگه له هه‌ڕه‌شه‌ی دراوسێكان بيپارێزێ. هه‌تا ئه‌گه‌ر له ئاينده‌يه‌كی نزيكدا (بۆ نموونه له كاتی لێدانی ئێراندا) زه‌ره‌ری هه‌بێ، له مه‌ودای درێژدا، سوودی زياتره. بۆيه پێويسته سه‌ركرده‌كانی كورد ڕێخۆشكه‌ر بن بۆ دامه‌زراندنی ئه‌و جۆره بنكه‌يه، نه‌ك ته‌نيا له قه‌ره‌داغ، به‌لكو له ده‌وروبه‌ری خودی شاری كه‌ركوكيشدا (به مه‌رجێك كه‌ركوك به‌شێك بێ له كوردستان). له‌و حاله‌ته‌دا، كورد و ئهمهريكا هه‌ردوكيان براوه ده‌بن.
يه‌كێتی و پارتی و ته‌واوی حيزبه كوردستانيه‌كان خه‌مهه‌ڵگری كه‌ركوك بوونه‌وه ئه‌وه‌ی بۆيان ڕه‌خسا بێ كردويانه. به‌ڵام ناشكرێ گله‌يی فه‌شه‌ل هه‌ر له دوژمن بكرێ، چونكه به‌شێكی مه‌زنی ئاڵۆزبوونی كێشه‌كان له ئه‌ستۆی سه‌ركرده‌كانی كورد و حيزبه ده‌سه‌ڵاتداره‌كانه. ده‌بوايه دوژمنی هاوبه‌ش، يه‌كێتی و پارتی له يه‌كتر نزيك كردباوه، ئه‌جيندای سياسی و ئاسايشيی يه‌ك خستبان، تاوه‌كو له ده‌سپێشخه‌ری و پێشه‌وايه‌تيدا كاريگه‌رتر بوانايه. به‌ڵام دياره كه گرفتی ئه‌و دوو حيزبه زۆر مه‌زنتره له‌وه‌ی كه‌وا دانی پێدا ده‌نێن.
سه‌باره‌ت به كه‌ركوك، پارتی و يه‌كێتی پلانی ستراتيژی هاوبه‌شيان له به‌غدا هه‌بوه، به‌ڵام له ناو شاره‌كه‌دا، كار و هه‌ڵوێستی هاوبه‌شيان به ده‌گمه‌ن به دي ده‌كرا. هه‌ردوو لايان زياتر خه‌ريكی به‌رز كردنه‌وه‌ی شيعارات و هه‌ڵوێستی نامه‌‌دروس بوونه. به‌رامبه‌ركێ و ململانێكه‌يان كاری تێكده‌ری له سه‌ر هه‌موو ئاستێكی سياسی و ئيداری و كۆمه‌ڵايه‌تی و ئاسايش و په‌روه‌رده و لۆبی و گفتوگۆكانياندا هه‌بووه. بۆيه سوودێكی ئه‌وتۆيان له په‌رش و بڵاوی عه‌ره‌ب و توركومان نه‌كردوه. له ديوه‌خاندا، كه به يه‌كه‌وه‌ن به ههماههنگی ده‌دوێن. به‌ڵام له ديداری ته‌ن به ته‌ندا له‌گه‌ڵ بێگانه و دوژمنه‌كاندا خيتابيان جياوازه و دژ به‌يه‌كتره. كاری ناقانونی به‌رچاو‌يان ئه‌نجام داوه كه بونه‌ته مايه‌ی ئيحراج و ئيحبات و خه‌يبه‌تی خه‌ڵكی كورد و غه‌يره‌كوردی كه‌ركوك. له‌وانه، ده‌ستێوه‌ردان له كاروباری ئيداره به بێ ههماههنگی و پرس و ڕای ئه‌نجومه‌نی پارێزگا، وه‌يان دابه‌شكردنی زه‌وی و خانوبه‌ری ته‌جاوز به شێوه‌يه‌كی به‌ڕه‌للايی و به بێ پلاندان به‌سه‌ر خه‌ڵكانی سه‌ر به دوو حيزبه‌كه. ئيترجێگه‌ی سه‌رسوڕمان نيه كه به‌لای بێگانه‌كانه‌وه، كورد تاوانباره به‌وه‌ی كه نيازی پاك نيه و سه‌ركرده‌كانی ئه‌هلی متمانه و بڕوا نينه، و خه‌ريكی پياده‌كردنی ئه‌جيندای تێكده‌رن، چونكه قه‌زيه‌كه‌يان بۆ كه‌ركوك نيه به‌ڵكو بۆ كه‌ركوكيان بۆ ده‌ستكه‌وتی پاره و نه‌وته.
سه‌ركرده‌كانی پارتی و يه‌كێتی هه‌لی مێژوويان كرده قوربانی ململانێی نێوانيان. له ساڵی ٢٠٠۳، ده‌يانتوانی جێگه به عه‌ره‌بی هاورده له‌ق بكه‌ن و زۆربه‌ی مه‌سه‌له‌كان يه‌كلايی بكه‌نه‌وه. ئه‌مه‌ريكيه‌كان له ڕووكه‌شدا ڕێگر بوون به‌ڵام له ژێره‌وه چاوه‌ڕێيان ده‌كرد و پێيان ئاسايی بوو. خۆ به‌ر له‌شه‌ر، زۆربه‌ی عه‌ره‌به هاورده‌كان خۆيان بۆ هه‌ڵاتن ئاماده‌كردبوو. به‌ڵام له دوای شه‌ڕ، توانيان يه‌كێتی و پارتی له دژی يه‌كتری به‌كار بهێنن و پسوله‌ی مانه‌وه‌يان لێوه‌گرن. هه‌ڵه‌يه‌كی مه‌زنی تری سه‌ركرده‌كان ئه‌وه بوو كه‌وا خۆيان به جه‌دوه‌لێكی زه‌مه‌نی ناواقيعی وا به‌سته‌وه كه قابيلی پياده‌كردن نيه. ئه‌وجا، له ساڵی ٢٠٠٤ و ٢٠٠٥دا، له دوای چه‌سپانی ماده‌ی ٥٨ ی ياسای كاتی و ماده‌ی١٤٠ ی ده‌ستوور، پڕۆسه‌كه‌يان به كراوه‌يی به ته‌مای سه‌ره‌كوه‌زيرانی به‌غدا به جێ هێشت. كه بۆشيان ده‌ركه‌وت كه به‌غدا كه‌مته‌رخه‌می لێده‌كات، ده‌بوايه به‌بێ چاوه‌ڕێی ماده‌كه‌يان جێبه‌جێ كردبا و مه‌سره‌فه‌كه‌شيان (به قه‌ردی دواڕۆژ) بكردبا. ئێستاش ئه‌وه مانگی ئادار تێپه‌ڕی و ئاساييكردنه‌وه ڕووی نه‌دا، مانگی حه‌وت وا تێده‌په‌ڕی و سه‌رژمێری ناكرێ، ساڵی ٢٠٠٧يش تێده‌په‌ڕێ و ڕيفه‌راندۆم ئه‌نجام نادرێ. ئه‌وه‌ش به فه‌شه‌لی سه‌ركرده‌كانی كورد ده‌ژمێردرێ به‌ر له بێگانه‌كان.
به گشتی، يه‌كێتی و پارتی فه‌شه‌لیان هێناوه له دڵنيا كردنه‌وه‌ی نه‌ته‌وه غه‌يره كورده‌كانی ناو كه‌ركوك، و دڵيان خۆشه به وه‌لائی ژماره‌يه‌كی بچوكی توركمان و عه‌ره‌بی ڕه‌سه‌ن، كه به سروشت يان به‌رژه‌وه‌ندی به حوكمڕانێتی كوردی ڕازينه. ده‌بوايه حيزبه كورديه‌كان سوودێكی بێ پايانيان له بێ سه‌روبه‌ريی و پارچه پارچه‌يی عه‌ره‌ب و توركومانه‌كانی كه‌ركوك وه‌ربگرتبايه. له لايه‌كه‌وه، ده‌بوايه ململانێی سياسی ناوه‌كی ئه‌و لايه‌نانه‌يان هان بدايه و مه‌شغولی خۆخۆريان بكردبانايه، هاوكاتيش به‌رنامه‌يه‌كی تۆكمه‌يان بۆ پێشڕه‌وێتی هاوڵاتی عه‌ره‌ب و توركومانيان پياده كردبايه. ده‌كرا به شێوه‌يه‌كی ديفاكتۆ، وه‌ك ئه‌خته‌بووتێك، ده‌سه‌ڵاتيان به‌سه‌ر كه‌ركوكدا ئه‌وه‌نده زاڵ بايه كه بێگانه‌كان هيچ چاره‌يه‌كيان نه‌بوايه جگه له‌وه‌ی به مه‌جبووری قه‌بوليان كردبايه. ده‌بوايه تيمێكی پسپۆڕی و سياسی هه‌مه لايه‌ن و پڕ ته‌نيسقيان پێك بهێنايه، بۆ هه‌ڵمه‌تی ڕۆشنبيری و لۆبی سياسی و چاكسازی ئيداری له ناوه‌وه و ده‌ره‌وه‌ی كه‌ركوك، بۆ سه‌لماندنی ئه‌وه‌ی كه كورد شايانی وه‌رگرتنه‌وه‌ی كه‌ركوكه. زۆر قسه و هه‌ڵوێستی سه‌رزاره‌كی له‌و جۆره كراوه، به‌ڵام له ڕووی پراكتيكدا زۆر كه‌می ئه‌نجام دراوه.
به‌لای بێگانه‌كان، خوێندنه‌وه‌ی وه‌ره‌قه‌ی سه‌ركرده‌كانی كورد ئاسان بووه، هه‌ڵوێستی ڕووكه‌ش و جه‌وهه‌ريان پێچه‌وانه‌ی يه‌كتره، وه له خۆيان دڵنيا نين و بۆيه ئيراده‌یان قابيلی لاواز كردنه. دياره كه هه‌ندێ له سه‌ركرده كورده‌كان له ديوه‌خانه‌كانياندا دانيان به ناواقيعيه‌تی قۆناغه‌كانی ١٤٠دا ناوه، و ڕازينه كه كه‌ركوك بكرێته فيدراڵیه‌تێك له ده‌ره‌وه‌ی هه‌رێم. له‌به‌ر هه‌رهۆيه‌ك بێ تا ئێستا ئه‌و بابه‌تانه به ئاشكرا تاوتوێ نه‌كراون، به‌ڵام ئه‌و جۆره دان پێدانانه نهێنيانه ده‌ستی بێگانه‌كانی هه‌تا ڕاده‌ی دڵنيايی به‌هێز كردوه. ته‌نانه‌ت داوايان له سه‌ركرده كورده‌كان كردوه كه ده‌ست به كه‌مپه‌ينی ئيعلامی بكه‌ن بۆ ئاماده كردنی خه‌ڵك و ئه‌ندامان و جه‌ماوه‌ری حيزبه‌كانيان بۆ مه‌به‌ستی هه‌ڵپه‌ساردنی پڕۆسه‌كه. له‌و ده‌قيقه‌ی كه كورد ڕازی ده‌بێ بۆ لێدوان، ئه‌وه مانای نه‌رم بوون و ڕازی بوونه به دواخستن وه‌يان پاشگه‌زبوونه‌وه له ڕيفه‌راندۆم. له‌و ساته‌دا كورد وه‌ڕه‌قه‌يه‌كی گرنگی گفتوگۆی له‌ده‌ست ده‌چێ. بۆيه پێويسته كه‌وا سه‌ركرده‌ی كورد له‌سه‌ر هيچ مێزێك دانه‌نيشێ و مه‌جالی هيچ جۆره لێدوان گفتوگۆيه‌ك نه‌دات به‌رله‌وه‌ی كه دۆسيه‌ی به‌ديلێكی پڕمانا و بايه‌خداری پڕ گه‌ره‌نتی ده‌كه‌وێته به‌رده‌ست. ئه‌وجا به ساردوسوڕيه‌وه به تيكی چاو سه‌يری بكات. گرنگ لێره‌دا ئه‌وه‌يه كه هه‌موسه‌ركرده‌كان ئيلتيزام به يه‌ك مه‌وقيف بكه‌ن، و به ههماههنگی له به‌رامبه‌ر ته‌وژمی لۆبی و فشاره ده‌ره‌كيه‌كان بوه‌ستن، و پێ له‌سه‌ر ئه‌لته‌رناتيڤی پڕ له گه‌ره‌نتی داگرن.
ئيمڕۆ له هه‌موو ڕۆژێكی تر زياتر، پارتی و يه‌كێتی پێويستيان به يه‌كخيتابيه. لاوازی كورد له ته‌سريحه پێچه‌وانه‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێم و سه‌رۆك كۆمار به‌ده‌ر ده‌كه‌وێ. سه‌رۆكی هه‌رێم به بێ منه‌تی گوشار بۆ هه‌ڵوێستی توركيا ده‌بات. سه‌رۆك كۆماريش هه‌وڵی نه‌رم كردنه‌وه ده‌دات، و داخ ده‌رده‌بڕێ، وه‌ك بڵێی داوای لێبوردن له توركيا ده‌كات. سه‌رۆك بوش و ئيداره‌كه‌ی ناره‌حه‌تن به ته‌سريحه‌كانی سه‌رۆكی هه‌رێم. بۆيه (له ڕێگه‌ی نوێنه‌ری حكومه‌تی هه‌رێم له واشينگتن) داوايان لێ كردوه كه‌وا له كرژیه‌كان كه‌م كاته‌وه و چيتر قسه له دژی توركيا نه‌كات. بێ گومان، ئيداره‌ی ئه‌مه‌ريكی ئه‌و داوايه بۆ خاتری پاراستنی به‌رژه‌وه‌ندی كوردی ناكات، به‌ڵكو له به‌رژه‌وه‌ندی توركی و ئه‌مه‌ريكی و عيراقيه. دياره كه تاله‌بانیش له هه‌ڵوێستیدا هه‌ماهه‌نگه له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ريكيه‌كان و بۆيه هه‌وڵی دڵدانه‌وه‌ی توركه‌كانی داوه. ئيتر گرنگ نيه كه ئايا هه‌ڵوێستی كاميان له‌وی تريان حه‌كيمانه‌تره، به‌ڵام دووهه‌ڵوێستيه‌تی سه‌ركرده‌كانی كورد، هيچ حيكمه‌تێكی تێدا نيه.
پێويسته پێشمه‌رگه و ئاسايشی كوردستان، به چه‌كداری ئيحتياته‌وه، خه‌ريكی ڕاهينان و پلان دانان و ئاماده‌باشی بن بۆ ڕۆژی هه‌ڵمه‌ت، وه به شێوه‌يه‌كی به‌رنامه‌كاری دابه‌ش بكرێن به سه‌ر ناوچه هه‌ستياره‌كانی ناوه‌وه و ده‌وروبه‌ری كه‌ركوك و شوێنه‌كانی تر. ڕهنگه كار قه‌ت نه‌گاته ئه‌وه‌ی شه‌ڕ بقه‌ومێ، به‌لام له‌وانه‌يه ئاماده‌باشيی كورد به‌س بێ بۆ ڕه‌تاندنی مه‌ترسيه ناوه‌كی و ده‌ره‌كيه‌كان، و نه‌رم كردنی هه‌لوێستی ئه‌مه‌ريكی و توركی. سه‌ركرده‌كانی كورد هه‌ڵه ده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر به قه‌رز له دوژمن بترسن. ئيمڕۆ نه ئهمهريكا و نه عه‌ره‌بی عيراق و نه توركيا و نه ئێران توانای ده‌ستوه‌شاندنیان له كورد هه‌يه. هه‌ريه‌كه‌يان به شێوه‌يه‌ك له قه‌فه‌س و قه‌يرانێكدا گيری خواردوه. هاوكات، پێويسته تيمی كوردی به‌رنامه‌يه‌ك بۆ دابين كردنی مافی مرۆڤ و گه‌شه پێدانی كوڵتوری و ڕۆشنبيری كورد و عه‌ره‌ب و توركومان و كريستيانه‌كان دابنێن. به‌رنامه‌يه‌كيش دابنێن بۆ چاكسازی ئيداری، به‌شدارێتی ده‌سه‌ڵاتی، دروست كردنه‌وه و گه‌شه پێدانی ژيرخان و سه‌رخانی شاره‌كه.
مه‌زنترين ئاماده‌باشی بۆ شه‌ڕی چاره‌نوس ساز، مه‌سه‌له‌ی حوكمڕانی كورديه. دامه‌زرانی حكومه‌تێكی موئه‌سسه‌ساتی تۆكمه‌ی يه‌كگرتوو، باشترين به‌رگريه له دواڕۆژی كورد. هه‌تا ناوماڵی كورد زياتر ته‌رتيب بێ، متمانه‌ی نێوان خه‌ڵك و سه‌ركرده‌كان، به خۆيان و قه‌زيه‌كه‌يان و توانای به‌رگری له‌خۆ كردنيان، مه‌زنتر ده‌بێ. پێويسته پڕۆسه‌ی يه‌كگرتنه‌وه‌ی ئيداره‌ی سلێمانی و هه‌ولێر خێراتر و پته‌وتر بكرێت. پێويسته هه‌ردوو حيزبی ده‌سه‌ڵاتدار ته‌ركيز بكه‌نه سه‌ر پته‌و كردن و به‌هێز كردنی حكومه‌تی هه‌رێم. پێويسته كه‌ڵتوری كاری موئه‌سسه‌ساتی بهێننه كايه‌وه و ئه‌وله‌ويه‌ت بده‌نه پڕۆسه‌ی چاكسازی و دابين كردنی عه‌داله‌تی كۆمه‌ڵايه‌تی.
ئيمڕۆ حكومه‌تی ماليكی له‌و په‌ڕی لاوازی و موعه‌ڕه‌زيدايه، و به‌بێی كورد ڕوخانی مسۆگه‌ره. به‌ڵام سه‌ڕه‌ڕای ئه‌وه‌يش، كورد حكومه‌تی به‌غدای به قه‌د پێويست نه‌دۆشيوه. له ڕاستيدا، قوماری كورد بۆ پياده‌كردنی ماده‌ی ١٤٠ ته‌نيا له سه‌ر خودی تاكه‌كه‌سی ماليكيه (له دژی ويستی حيزبه‌كه‌ی و ئيئتيلافه‌كه‌ی)، و ئه‌گه‌ر ئه‌ويان له‌و ڕۆژگاره ته‌رزه‌دا مه‌جبور نه‌كرێ، ئه‌وا هيچ ئومێدێك نيه كه‌وا حكومه‌تێكی تر ئاماده‌ی هاوكاری بێ له‌سه‌ر كه‌ركوك.
له‌وه ده‌چێ كه‌وا ئيداره‌ی ئهمهريكا ملكه‌چی فشاری توركی و پڕۆتوركی و پڕۆعه‌ره‌ب بێ، وه نه‌يه‌وێ پلانی ستراتيژی به‌غدا و سياسه‌تی ناوه‌كی ئه‌مه‌ريكی لێ تێك بچێ. ئه‌و بيركردنهوهی ئيداره مه‌سه‌له‌يه‌كی چه‌سپاو نيه‌و قابيلی كار تێكردنه. پێويسته سه‌ركرده‌كانی كورد ته‌ركيز بكه‌نه سه‌ر سه‌رۆك بوش و كاربكه‌نه سه‌ر هه‌ڵوێستی شه‌خسی ئه‌و. پێويسته قه‌يرانی ئه‌مه‌ريكی به فرسه‌ت بزانن و به نرخێكی هه‌رزان له ده‌ستی نه‌ده‌ن. بێجگه له لۆبی كردن له واشينگتن، پێويسته بۆ ئه‌مه‌ريكيه‌كانی ده‌ربخه‌ن كه‌وا هه‌ڵوێستی دژبه ده‌ستور وه‌يان دواخستنی ڕيفه‌راندۆم يه‌كسه‌ر داگير كردنی كه‌ركوكی به‌دوا دادێ. شه‌رت نيه كورد ئه‌و جۆره پلانه پياده بكات، به‌لام ده‌بێ بديترێ كه‌وا ئاماده‌ی پياده كردنيه‌تی. به گوێره‌ی مه‌نيتق، پاراستنی ئارامی له كوردستان و زامين كردنی دۆستايه‌تی كورد له به‌رژه‌وه‌ندی ستراتيژی ئه‌مه‌ريكی دايه، و داهاتوی عيراق و ئێران و سوريا فه‌رزی ده‌كات كه‌وا له‌مه‌ودوا ئهمهريكا گرنگی به پێشكه‌وتنی كوردستان بدات. خۆ له به‌رژه‌وه‌ندی درێژخايه‌نی ئه‌مه‌ريكی دايه كه كوردستان ببێته ده‌وڵه‌ت. به‌ڵام بيركردنهوهی ئه‌مه‌ريكی به‌و شێوه‌يه نيه، و لايه‌نی كوردیش ته‌نيا فاكته‌ر نيه له هاوكێشه‌كان. به پێچه‌وانه‌وه، ئهمهريكا له ژێر فشارێكی بێ پايانه كه ملی ئه‌و ڕێگه‌يه نه‌گرێته به‌ر. ڵێره‌دا، ئه‌ركی سه‌ر شانی سياسه‌تمه‌داری كورده كه ئهمهريكا بخاته ژێر فشاری گه‌وره‌تر بۆ پشتگيركردن له ئه‌جيندای كوردی.
No comments:
Post a Comment